Со оглед на тоа дека 2020-та година претставува јубиларна година за СКСЗМ бидејќи одбележува 15 години од основањето, ние спроведовме интервјуа со нејзините претседатели кои ја водеа институцијата низ овие 15 години постоење.
Првото интервју е реализирано со г-дин Џемаил Даути, кој претставува еден од главните протагонисти на основањето на СКСЗМ како и нејзиниот прв претседател.
Ве покануваме да го прочитате интервјуто.
Пријатно читање!

1) Кои беа околностите што доведоа до идејата за формирање на СКСЗМ пред 15 години??

Основачкото собрание на СКСЗМ се одржа на 11.02.2005 година во хотел Лирак во Тетово. Целта беше да се создаде една стопанска комора која ќе вклучува мнозинство од бизниси предводени од албанци. Оваа идеја произлезе од околностите што се појавија во Македонија по распадот на поранешна Југославија.

Со оглед на тоа што Македонија ја избра најнеуспешниот концепт на приватизација, каде што Албанците беа изоставени од процесот на приватизација на општествената сопственост, како и добар дел и од денационализацијата. Овој процес беше тивко спроведен под мотото „Капиталот на Македонија да остане во рацете на Македонците“.

Албанците, во рамките на создадените можности, започнаа да основаат бизниси што брзо се етаблираа на пазарот и беа препознаени како бизнисмени што ќе создадат една друга економска моќ. Но, во колективните деловни организирања тие беа надвор од процесот, иако индивидуално преку политичките сили имаше притисок за промена, потоа дојде до измената на Законот за стопански комори со кој покрај Стопанската Комора на Македонија ќе се отворат и нови стопански комори.

Група бизнисмени го искористија овој момент и ја основаа Стопанската Комора на Северо-Западна Македонија. Таа група детектираше дека Албанците создале здрава класа на бизнисмени во Македонија.

2)  Кои се почетните предизвици со кои се има соочено Комората и нејзиниот прв Претседател?

Предизвиците зад иницијативата за создавање на СКСЗМ не беа мали, повеќе или помалку, еден дел од бизнисмените беа еуфорични, но имаше цврсто убедување дека ако создадеме институција од ваков вид што ќе се занимава со создавање на здраво деловно опкружување, лобирање дома и во странство, деловната позиција и опкружувањето ќе се подобрат, но ќе можеме да преземеме иницијатива за воспоставување контакти со други бизниси во земјата, регионот и ширум светот. Со ова ќе се зголемува можноста за едукација на самите стопанственици да основаат свои деловни бизниси, што ќе помогне да се подигне деловната свест и нивото на образование и да се создаде професионален кадар.

По основањето на СКСЗМ, македонскиот политички естаблишмент не го поздрави создавањето на оваа институција, а медиумските работници исто така ја карактеризираа како иницијатива за федерализација – конфедерализација, која ќе носи со себе политички карактер. На крај, наидовме на проблем со политичката власт за формата и начинот на регистрација на Комората, тврдењата беа дека ние треба да се регистрираме како невладино здружение, а не како Стопанска комора.

На почеток стана поширок термин „Економски Круг на Северо-Западна Македонија“.

Проблемот со власта е предизвик кој сè уште опстојува, но ние веќе сме етаблирани како институција, особено во смислата на лобирање за создавање посилна средина во РСМ.

Се подигнува свеста на бизнисмените дека треба да имаме колективен пристап кон проблемите што не засегаат сите нас. Со оглед на тоа што поголемиот дел од бизнисите предводени од Албанците се индивидуални бизниси, создадени се со самоиницијатива со не толку широк диапазон за развој на бизнисот, многумина не сметаат дека е можност за да се среди позицијата и околината на напредокот на нивните бизниси.

Имавме различни периоди, во почетната година членството беше во голем број, а потоа имаше и од тие кои се повлекоа, и од тие кои имаа потешкотии со зачленувањето, но сега веќе го немаме тој проблем. Предизвикот беше голем затоа што СКСЗМ не беше подготвена да се справи со целата одговорност што ја презеде за детектирање и решавање на проблемите на бизнисите предводени од албанци, немаше организациски персонал, освен претседателот и еден вработен, но имаше голема волја кај поголем број на активистите.

Во почетниот период, можеби дури и сега има вакви елементи, но со помал интензитет. Имало тенденции на политичките сили да не експлоатираат за политички пресметки, но СКСЗМ отсекогаш била прецизна во својата функција да се етаблира како аполитичка институција, која  ќе ги заштити само интересите на бизнисите и општеството.

Позицијата на СКСЗМ остана концептуално од почеток до денес без политичка пристрасност со конкретни пристапи кон проблемите на бизнисите и социјалната благосостојба, за унапредување на бизнисите, економијата и општеството.

3) Кои беа првичните очекувања и кога се реализираа?

За време на изборите јас бев избран ad hoc како претседател, бидејќи голем број основачи сакаа претседателот да доаѓа од добро етаблирана компанија на пазарот и со посериозно влијание.

Со голем ентузијазам мислев дека многу брзо албанските компании ќе ја прифатат оваа идеја и за краток период од шест месеци до една година ќе ја подигнеме оваа институција на посакуваното ниво. Мислев дека ќе ја структурирам многу брзо, но напротив, реализацијата на концептот и целите што ги имавме како иницијатори и основачи траеше многу долг период.

Спроведувањето на конкретни идеи и проекти започна да се реализираат околу шест години подоцна. Во тој период воспоставивме разни односи со државните институции, почнувајќи од Собранието, Претседателот на државата, Владата, министерствата и разни институции, почнавме да се запознаваме и во меѓународните институции, од дипломатски претставници, амбасади на земји кои имаат влијание врз економските политики и другите политики во Северна Македонија, Делегацијата на Европската Унија, Амбасадата на САД, германската Амбасада и други. Ние воспоставивме цврсти односи со сите овие институции, како и со стопанските комори во земјата, Косово, Албанија, Турција, Италија и во многу други земји во светот.

Ова ги поттикна бизнисмените да бидат поблиску до Комората, им се создаде можност да ги користат услугите на истата.

Иако со малку доцнење, мислам дека концептот и целта полека се склопија, и после сето ова, ние сме целосно убедени дека вредеше што вложивме и дека поминавме низ сериозни предизвици за создавањето на оваа институција која има вредност.

4) Краток опис за тоа што го карактеризираше и издвојува тој период на раководење со институцијата од ваша страна?

Периодот од основањето на СКСЗМ до кога јас бев претседател се карактеризира со многу предизвици. Беше тешко да се оддели институцијата од влијанијата на политичките сили да не експлоатираат за политички цели. Околностите во економијата во Северна Македонија беа такви како што беа опишани погоре, не во корист на индивидуалните бизниси и бизнисите предводени од албанци, туку со создавање на приватни бизниси создавајќи доверба дека сè може да се направи самостојно, зголемувајќи ја неподготвеноста за колективен пристап преку разни здруженија, особено во стопанските комори. Кај поголем дел од бизнисмените постоеше убедувањето дека нема да се стори ништо, со оглед дека во тој период и во претходните периоди Албанците, освен со основањето на политичките партии, имаа иницијативи за формирање на здруженија за други активности и добар дел од нив не успеаја, е сето ова заради нивната неподготвеност.

Честопати ми се случуваше преку разговори со бизнисмени да ги поканам да се приклучат, да кажат дека ќе работиме некое време и потоа ќе исчезнеме. Феномен што повеќе не е присутен.

Во раните фази имаше и финансиски проблеми за градење на капацитетите на Комората. За време на периодот кога јас бев претседател, финансиската поддршка беше од самофинансирањето на Комората, сè додека не започнавме да аплицираме за проекти, го променивме законот за Коморите за да можеме да добиеме лиценци и да нудиме јавни услуги во согласност со она што го правеше Стопанската Комора на Македонија.